نویسنده‌: عبدالباسط دانش‌آموز

ایــــران:
در ایران طی سال‌های 1990تا 1992م سرانه مصرف سیگار برای بزرگسالان 15 سال وبالاتر 930 نخ در سال بوده است.
بر اساس طرح سراسری سلامت و بیماری 1378 وزارت بهداشت و درمان، در جامعه 15 سال و بالاتر تحت پوشش دانشگاههای علوم پزشکی کشور، شاخص مصرف سیگار کل کشور در جمعیت شهری و روستایی یکسان و برابر 9/11 درصد بوده است و میانگین تعداد سیگار مصرفی در سطح کل کشور 2/13 عدد(نخ) در روز (جامعه شهری 7/12 نخ و جامعه روستایی 1/14 نخ ) بوده است. در سطح استان آذر بایجان غربی شاخص مصرف سیگار به عدد هشدار دهنده 6/15 درصد بالغ گشته است که نسبت به متوسط کشوری 7/3 درصد افزایش داشته است (جامعه شهری 15 درصد و جامعه روستایی 3/16 درصد ). میانگین تعداد سیگار مصرفی در سطح این استان نیز به عدد 4/15 نخ در روز رسیده که باز هم نسبت به متوسط کشوری 2/2 نخ بیشتر است.

9/81 درصد کسانی که سیگار می‌کشند، کشیدن سیگار را قبل از 15 سالگی شروع کرده‌اند که در شهر و روستا یکسان است.
در یک بررسی در سطح دبیرستان‌های رشت معلوم شد که 29/69 درصد دانش موزآن اصلا سیگار نمی‌کشیدند، 01/13درصد پاسخگویان گاهی و 94/8 درصد آنها همیشه سیگار می‌کشیدند،13/8 درصد قبلا سیگار می‌کشیدند ولی هنگام بررسی ترک کرده بودند.
در بررسی انجام شده در شهر شیراز 26 درصد مردان و 6/3 درصد زنان شرکت کننده بطور عادی سیگار می‌کشید ند. میانگین سن شروع سیگار 21 سا ل گزارش شده است (دامنه 10 تا 60 سال ).

عوامل گرایش نوجوانان به دخانیات:
این عوامل را می‌توان در دو گروه کلی، عوامل فردی و عوامل محیطی تقسیم بندی نمود.
الف) عوامل فردی (روانی، شخصیتی) گرایش نوجوانان به استعمال دخانیات:
منظور عواملی است که باعث از دست دادن یا ضعیف شدن توانایی‌های خود شخص د رمقابله با ابتلاء به کشیدن سیگار می‌گردند. تربیت خانوادگی و اجتماعی در ساختن این عوامل شخصیتی نقش اساسی را بعهده دارند. اغلب این عوامل بر رفتار افراد که کشیدن سیگار نیز خود نوعی خاصی از رفتار است، تأثیر دارند.

• عمده‌ترین این عوامل عبارتنداز:
1) انگیزه‌هایی مانند وقت گذرانی، سرگرمی، رفع خستگی و کنجکاوی.
2) همرنگی با جمع دوستان: تأثیر دوستان سیگاری و ناباب (گروه همسالان) از طریق تعارف سیگار و تشویق به کشیدن آن چشمگیر است.
3) احساس رشد و استقلال‌طلبی: نوجوان با اعلام اینکه «من بزرگ شده‌ام» علیه محدودیت‌های دوران کودکی قیام می‌کند.
4) ابراز وجود و جلب توجه: نوجوان با اقدام به سیگار کشیدن به گمان خویش نوعی تجدد خواهی، موفقیت، آزادی وتشخّص را به دیگران نشان می‌دهد.اوبا این کار می‌خواهد بگوید « من برای خودم کسی هستم». این نوع ابراز وجود ریشه در تصور غلط و نادرست نوجوان از رابطه سیگار و پذیرش اجتماعی دارد.
5) همانند سازی با الگوهای مورد پذیرش خود: تأثیرپذیری از الگوهای مورد قبول نوجوان مانند والدین، معلم یا سایر شخصیت‌های اجتماعی مشهور (هنرپیشه‌ها، نویسندگان، قهرمانان و...) که رفتار ضد سلامت کشیدن سیگار را دارند.
6) نداشتن « مهارت نـَه گفتن»: ضعف اراده و نداشتن قاطعیت در تصمیم گیری باعث تسلیم شدن نوجوان در برابر پیشنهادهای ضد سلامت دیگران از جمله قبول تعارف سیگار کشیدن می‌شود.
7) ناآگاهی یا پایبندی ضعیف به دستورات دینی: نوجوان حکم شرعی استعمال دخانیات را نمی‌داند یا در کل نسبت به آن زیاد پایبند نمی‌باشد.
ب) عوامل محیطی گرایش نوجوانان به استعمال دخانیات:
تمام عواملی که بطور مشخص از محیط خارج فرد به او فشار وارد می‌نمایند که یک رفتار ضد سلامت مانند کشیدن سیگار را آغاز یا ادامه دهد را شامل می‌شود مانند عوامل خانوادگی،اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و بین المللی.

• عمده‌ترین این عوامل عبارتنداز:
1) عوامل خانوادگی: خانواده ناسالم و ناامن یکی از مهم‌ترین عوامل بوجود آمدن همه مشکلات رفتاری در کودکان و نوجوانان منجمله اعتیاد به کشیدن سیگار می‌باشد مواردی مانند نداشتن تفاهم و نزاع دائمی والدین،سیگار کشیدن هر دو یا یکی از آنها، اعتیاد والدین به مواد مخدر و الکل، جدایی والدین از هم و نظارت ضعیف آنه بر کودکان و نوجوانان خود از این جمله‌اند.
2) داشتن دوستان سیگاری: که با تعارف بی جا ودادن اطلاعات غلط باعث می‌شوند نوجوان به دام سیگارکشیدن بیفتد.
3) آسانی دسترسی و تهیه: سیگار را از هر دکه ای وبا قیمت کم می‌توان خرید.
4) ناتوانی نظام تعلیم و تربیت: نهاد مدرسه، نهادهای دینی و متصدیان آموزش سلامت جامعه نسبت به آموزش راههای پیشگیری از رفتارهای پر خطر و ضد سلامت به کودکان و نوجوانان و خانواده‌های آنهابه شکل کارآمد و مؤثر عمل نکرده‌اند.
5) تبلیغات رسانه‌ای فراوان: این تبلیغات از سوی شرکت‌ها و کمپانی‌های بزرگ سود جوی جهانی برای به‌دست آوردن سود بیشتر و از طریق تمامی ‌رسانه‌های قدرتمند موجود مانند شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای، اینترنت، فیلم‌ها، روزنامه‌ها، مجلات، کتاب‌ها و کالاهای مورد علاقه نوجوانان با انواع شگردها جهت فریب نوجوانان انجام می‌شود.
6) نارسایی قوانین ونبودن تضمین برای اجرای قوانین موجود در پیشگیری از کشیدن سیگار: دراین خصوص می‌توان به خرید و فروش سیگار بدون محدودیت در کلیه مکانهای عمومی و به تمام سنین، قاچاق سیگار به داخل کشور، استعمال دخانیات در اماکن عمومی و حتی دولتی اشاره کرد.
7) نبودن برنامه و امکانات مناسب جهت استفاده مفید و سالم نوجوان از اوقات فراغت و بیکاری خود.